روزشمار: 10 مرداد؛ جشن چله تابستان - وبلاگ سفر

به گزارش وبلاگ سفر، امروز 10 مرداد، جشن چله تابستان است. برای آشنایی با این روز با خبرنگاران همراه باشید.

جشن چله تابستان، جشن نوروز بل، جشن نیلوفر، چله تموز، زیارتگاه نارکی، تمامی این اسامی حکایت از یک جشن بزرگ در میانه های فصل تابستان در ایران باستان را دارند.

جشن چله تموز، در تقویم کهن ایرانی گرم ترین ماه سال است. چله بزرگ یکی از جشن های ایرانی بوده که امروزه فراموش شده است اما در جنوب خراسان طولانی ترین روز سال را هنوز هم گرامی می دارند اما نه با آن اهمیتی که برای شب چله زمستان یا شب یلدا قائل هستند. چهل یا چله تموز حدودا از اول تیر ماه آغاز می شد و تا دهم مرداد ماه ادامه می یافت. معمولا آغاز این چهل روز با طولانی ترین روز سال آغاز می شود.

خراسان یکی از جاهایی است که جشن چله تموز هنوز در آن کم وبیش وجود دارد. در تقویم محلی بیرجند چله بزرگ تابستان از اول تیرماه آغاز می شود و تا دهم مردادماه ادامه می یابد و چله خرد تابستان از دهم مرداد آغاز و تا سی ام این ماه ادامه دارد. در جنوب خراسان از اول تیرماه تا دهم مردادماه را چله تموز، از دهم مرداد ماه تا آخر این ماه را چله خرد، از اول دی ماه تا دهم بهمن ماه را چله کلو، از دهم بهمن ماه تا آخر این ماه را چله خرد می گویند.

خراسانی می گوید:

نه از شو مو منالم نه که از روز نه از یلدا گیله درم نه چله تموز

هموقذر فهمیدم دمین ای دنیا که آسونی د بعد سختی میه هنوز

معنی شعر خراسانی: نه از شب من گله و ناله دارم و نه از روز نه از یلدا و نه از تموز.

در قدیم روزهای بعد از نوروز را به دو چهل تقسیم می کردند چل روز اول که چله معتدل است و چل روز بعد که روزهای گرما است بعد از چله دوم چله تموز آغاز می شود که داغ ترین روزهای سال است.

سعدی درباره این روز می نویسد:

عمر برف است و آفتاب تموز

اندکی ماند و خواجه غَرّه هنوز

ای تهی دست رفته در بازار

ترسمت پُر نیاوری دستار

پس از یورش تازیان به ایران زمین جشن ها و آیین های ایرانی رفته رفته به فراموشی سپرده می شد اما مردم به دلیل علاقه زیادی که به آیین های خود داشتند در هر گوشه از ایران زمین به شکلی و در تاریخی متفاوت (تاریخ شمسی و برخی زرتشتی و شاهنشاهی) در گاهشمار (تقویم)های مختلف و در دوران شاهان متفاوت برگزار می کردند تا بتوانند این سنت ها را پاسداری کنند.

این آیین که چله تابستان هم به آن می گویند پس از اسلام در زمان دیلمیان که خود را وارث حکومت هایی مانند اشکانیان و ساسانیان و هخامنشیان می دانستند رونق گرفت و به نام نوروز بل میان مردم رواج پیدا کرد.

زمان این اقدام مبدا تازه سال شماری دیلمی شد که این مبدا دقیقا برابر است با روز دوشنبه هرمزد روز اولین روز از سال پنج هزار و 454 باستانی یزدگردی قدیم و 71 هزار و 82 روز پیش از مبدا هجری شمسی است.

مراسم آغاز سال تازه نوروز بل به طور متغیر وابسته به محل برگزاری و نحوه قراردادن پنج روز کبیسه بین سیزدهم تا هفدهم مرداد ماه برگزار می شود.

جشن نوروزبل از قبل از اسلام بوده است. این آیین از دیلمان آغاز شده و تا پای کوه دماوند امتداد دارد و به آن در استان گیلان سال دیلمی می گویند و با اختلاف 12 روز در استان مازندران نیز برگزار می شود و در آن ناحیه به تحویل سال طبری معروف است.

از زمان های قدیم معتقد بودند که برافروختن آتش در نوروزبل موجب کاهش برف و سرما در زمستان می شود در اجرای این مراسم زیباترین لباس های خود را می پوشیدند و پس از برافروختن آتش، سال نو را به یکدیگر تبریک می گفتند.

در زمان قدیم در این فصل کشاورزان توان پرداخت باج و خراج را داشته و می توانستند با فروش محصول خود زندگی شان را سامان دهند و از همین رو سال نوی خود را در این زمان برگزار می کردند.

در این جشن 10 مرد با کلاه و شولای گالشی به میدان می آیند و دورتا دور آتش می چرخند و نوازنده های محلی موسیقی را با شدت و شور می نوازند.

خورشید که در حال غروب باشد و زمان روشن کردن آتش فرا می رسد و هیزم های آغشته به نفت که شعله ور می شوند، مردم به آن نزدیک می شوند و همه باهم این شعر را می خوانند:

گروم گروم گروم بل با صدای پرهیبت سوختن هیزم و برکشیدن شعله

نوروز ما و نوروز بل نوروز ماه و شعله آتش نوروزی

نو سال ببی، سال سوسال تازه باشد و سال روشنائی

نو بدی خؤنه واشو تازه باشد و تازه شود و خانه آباد و با برکت

پس از شعرخوانی همگی سال نو را به هم تبریک می گفتند:

گالشان لباس های کهنه خود شامل نمد، شولا و دیگر اضافاتی را که نمی خواستند برای سال بعد استفاده کنند در آتش می سوزاندند و به نوعی هم آتش را وسیله خبررسانی و هم جز مقدسات چهارگانه آفرینش می دانستند و در کنار آتش به ستایش اهورامزدا می پرداختند و از او برای سال تازه طلب خیر، نیکی و برکت می کردند.

بنا به روایتی دیگر فلسفه آیین نوروزبل را آیین خراجی دانسته اند به این معنا در زمانی که گالشان گندم خود را درو کرده، گل گاوزبان و فندق را به بازار عرضه می کردند و از گوسفندان خود شیر و دیگر محصولات لبنی را به دست می آوردند وقت آن می رسید تا اجاره، خراج یا اقتصادیات خود را به ارباب یا فئودال بپردازند و سهم خود را برداشت کنند.

برای سپاس گزاری از اهورامزدا در نوروز بل دور یکدیگر جمع می شدند و به شکرانه نعمت آتش روشن می کردند و سال تازه خراجی را به یکدیگر تبریک می گفتند.

امروزه نیز زرتشتیان در 12 تا 16 امرداد ماه به گونه ای دیگر به اجرای این جشن می پردازند و همه در یزد به زیارتگاه پیر نارکی می فرایند و با سرود و نیایش اهورامزدا را به فردید دادن مهر و نعمت و زندگی می ستایند و سرودهایی از اوستا را زمزمه کرده و به نیایش اهورامزدا (دانای هستی بخش) خداوند یگانه می پردازند.

در همین روز:

• درگذشت آنتوان دو سنت اگزوپری نویسنده داستان های شازده کوچولو، پرواز شب، زمین انسان ها. (1944 میلادی)
• عملیات نصر 6 در میمک از طریق ارتش (1366 شمسی)
• پاکسازی سومار و قصر شیرین از لوث وجود دشمن از طریق رزمندگان اسلام (1367 شمسی)
• آغاز به کار اولین خط کشتیرانی ایران در دریای خزر (1368 شمسی)
• بزرگ ترین موافقت نامه اقتصادی ایران و شوروی امضا و مبادله شد. (1349 شمسی)
• ایران سیصد دستگاه مینی بوس به رومانی فروخت. (1350 شمسی)
• انحلال وزارت مستعمرات انگلیس (1966 میلادی)