از ایران دو پرونده در اجلاس یونسکو در ریاض مورد آنالیز قرار خواهد گرفت - وبلاگ سفر

به گزارش وبلاگ سفر، ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، از ایران دو پرونده در اجلاس یونسکو در ریاض مورد آنالیز قرار خواهد گرفت.

میراث دنیای یونسکو نام عهدنامه ای بین المللی است که در تاریخ 16 نوامبر 1972 میلادی به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید. موضوع آن حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت دنیای دارد و متعلق به تمام انسانهای زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص می باشد. بر پایه این کنوانسیون، کشورهای عضو یونسکو می توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به عنوان میراث دنیای نمایند. حفاظت از این آثار پس از ثبت ضمن باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوط، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود. مکانهای میراث دنیای ثبت شده در یونسکو مکانهایی مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه یا شهر است.

در بخش میراث فرهنگی ملموس و ناملموس بر توسعه اجرای مفاد کنوانسیون های حفظ میراث فرهنگی ملموس و ناملموس، اجرای برنامه های بین المللی حفاظت و بازسازی آثار فرهنگی و اقدام های بازدارنده به منظور جلوگیری از تخریب آثار تاریخی در شرایط بحرانی و دوران منازعات داخلی و منطقه ای تأکید شده است. با توجه به پیشینه تاریخی ایران و آثار تاریخی گسترده و چشم اندازهای طبیعی استثنایی و فرهنگ شفاهی غنی در این سرزمین، مطلع سازی عمومی بویژه آموزش جوانان در زمینه آشنایی با مفاهیم و مسائل مربوط به حفظ میراث فرهنگی از اهمیت زیادی برخوردار است.

با وجود آنکه کشور ایران سه سال پس از تصویب کنفرانس عمومی یونسکو در 26 فوریه 1975 به کنوانسیون میراث دنیای یونسکو پیوست اما در ثبت آثار ملموس با 26 اثر رتبه نهم و در ثبت آثار ناملموس با یک رتبه صعود رتبه ششم دنیا را دارد. درحال حاضر ایتالیا و چین بیشترین آثار ثبت شده در یونسکو را دارند.

سال جاری اجلاس یونسکو به میزبانی ریاض عربستان اواخر شهریور برگزار خواهد شد و ایران دو پرونده منظر فرهنگی ماسوله و کاروانسراهای ایران را برای ثبت به یونسکو معرفی نموده است. بعلاوه جنگلهای دیزمار الحاق به جنگلهای هیرکانی نیز دیگر موضوعی است که سال جاری در اجلاس یونسکو مطرح خواهد شد.

پرونده 56 کاروانسرای تاریخی در 24 استان کشور یکی از میراثی است که سال جاری در یونسکو برای دفاع و ثبت معرفی خواهد شد. چندی پیش نیز ارزیابان یونسکو برای آنالیز این پرونده به ایران آمده بودند و آنالیز های میدانی خود را انجام دادند.

این کاروانسراها از دوره ساسانی، سلجوقی، ایلخانی، تیموری، صفویه و قاجار را شامل شده و سیر تکامل دوره های تاریخی و نبوغ معماری ایرانی را در نقشه و طرح به رخ می کشد. این ابنیه از مجموعه های آثار زنجیره ای بین راهی و محل اتراق کاروان ها بوده اند و دارای معماری ناب ایرانی با طرح های خاص و متنوع هستند. در این پرونده هیچ یک از کاروانسراها شبیه هم نیستند در حالی که ممکن است در ظاهر شبیه هم باشند ولی هیچ دو نقشه ای چه در کلیات و چه در جزییات شبیه هم نیستند و نوع معماری آنها خاص است که براساس مکان و اقلیم شکل گرفته است.

این 56 کاروانسرا بر اساس 10 معیار سازمان دنیای یونسکو انتخاب شده اند و از جمله این معیارها میتوان به آن اشاره داشت که این آثار حفاظت شده ارزش بصری دنیای داشته و مردم علاقمند به بازدید از آنها باشند.

مسئولان وزارت میراث فرهنگی پیرامون اینکه از ایران دو پرونده در اجلاس یونسکو در ریاض مورد آنالیز قرار خواهد گرفت، تاکید دارند که بعد از ارسال پرونده به یونسکو، حدود 2 سال زمان ضروری است تا آنالیز های نهایی و قطعی از سوی این مرجع دنیای صورت گیرد. بعد از آنالیز ها، نوبت به آنالیز میدانی می رسد که بازرسان یونسکو با حضور در محل این کار را انجام می دهند. بعد از تکمیل و ارائه گزارش نهایی از سوی ارزیابان یونسکو، ضروری است در چند کمیته تخصصی نیز بر روی این گزارش ها اظهارنظر گردد.

پرونده پیشنهادی منظر فرهنگی ماسوله نیز بنا بر نظر مشورتی و مصوبه شورای ملی ثبت آثار در سال 1400 برای دبیرخانه مرکز میراث دنیای یونسکو ارسال شد. منظر فرهنگی ماسوله از سال 2007 میلادی در لیست در انتظار میراث دنیای یونسکو قرار داشته و به لحاظ حفاظتی و مدیریتی از شرایط قابل قبولی برای نامزدی ثبت در لیست میراث دنیای برخوردار بوده است.

از عوامل هویت ساز در روستای ماسوله میتوان به معماری منحصر بفرد و هم سویی با طبیعت در رنگ، طرح و روح فضا اشاره داست. توجه به عبور پیاده و اهمیت حضور انسان، با دقت در معماری این روستا مشهود است و چنانکه دیده می گردد معابر آن راه را برای عبور هیچ گونه وسیله نقلیه هموار ننموده است. هر آنچه در این روستا وجود دارد متعلق به طبیعت و یا برگرفته از آن است. منظر طبیعی پدیده ای جدای از منظر فرهنگی و تاریخی نیست. توجه به ارتباط و حفظ انسجام این موضوع در این روستا باعث تقویت هویت آن و مانع از بین رفتن اصالت آن خواهد بود. تمام این عوامل، منظر فرهنگی ماسوله را می تواند تبدیل به یکی از گزینه های ثبتی سال جاری در لیست میراث دنیای یونسکو کند.

البته سال گذشته نیز ارزیابی میدانی پرونده از سوی شورای دنیای بافت ها و بناهای تاریخی (ایکوموس) به وسیله کارشناس اعزامی یونسکو انجام شد و مسئولان امر از مثبت بودن نظر ارزیاب خبر دادند. این در حالی است که هفته گذشته خبرهایی از گزارش ایکوموس مبنی بر نامناسب بودن پرونده ماسوله برای ثبت دنیای منتشر شد. در نهایت نیز مسئولان امر دراین خصوص توضیحاتی ارائه دادند و نتیجه نهایی را به برگزاری اجلاس ریاض موکول کردند.

کمیته میراث دنیای متشکل از 21 کشور منتخب از میان کشورهای عضو کنوانسیون میراث دنیای بوده و مرجع تصمیم گیری قطعی در مورد ثبت یا عدم ثبت دنیای آثار پیشنهادی کشورهاست. در این میان، ایکوموس نهاد مشورتی مستقل از کمیته میراث دنیای است که اعضای کمیته میراث دنیای پس از استماع نظرات مشورتی این نهاد، به ثبت یاعدم ثبت یا تصمیماتی موسوم به ریفر یا دیفر یک پرونده رأی می دهند.

به گفته مسئولان میراث فرهنگی کشور، ایکوموس چنین گزارشهایی را برای تمام کشورهای دنیا ارائه می دهد و فقط مختص به ایران نیست. چنانکه سال جاری درخصوص پرونده ای از ایتالیا و پرونده دیگری از آلمان نیز ایراداتی مانند پرونده ماسوله را ارائه داده است. حتی ایکوموس کار کارشناسی خود را انجام می دهد و در نهایت کمیته میراث دنیای نظر خود را ارائه می دهد. کشور ما نیز سیاستهای خود را ارائه خواهد داد. حتی اگر پرونده ماسوله ریفر گردد باز هم سهمیه ایران حفظ خواهد شد، چرا که این تجربه را در پرونده هایی مانند کاخ گلستان و میمند نیز داشتیم و سهمیه ایران حفظ می گردد. در واقع یونسکو موافقت خود را با ثبت آن میراث اعلام می نماید اما به شرطی که اصلاحات مد نظر انجام گردد.

مسئولان امر میراث فرهنگی تاکید دارند: همواره زمانی که برگزاری اجلاس یونسکو نزدیک می شویم گزارش هایی از این دست منتشر می شوند. در گذشته و طبق روال مرسوم کمیته میراث دنیای، موارد عدیده ای پیش آمده است که کمیته میراث دنیای به اصلاح یا تکمیل نظر ایکوموس رأی داده باشد، برای مثال در پرونده راه آهن یا محور ساسانی فارس یا حتی شهر تاریخی یزد، با وجود نظر دیفر ایکوموس، کمیته میراث دنیای با ثبت این پرونده ها موافقت کرد.

تمام این موضوعات در حالی مطرح می گردد که چندی پیش نیز منظر فرهنگی ماسوله در کنار منظر فرهنگی قلعه الموت، مجموعه آرامگاه شیخ احمد جام، مجموعه تاریخی بسطام و گنبد علویان همدان در لیست میراث دنیا اسلام (آیسسکو) به ثبت رسید. آیسسکو برای شناسایی، معرفی و حفاظت بهتر میراث دنیا اسلام چند سالی است که در حال تدوین لیستی از آثار شاخص فرهنگی و تاریخی دنیا اسلام است. این لیست اختصاص به دنیا اسلام داشته و غیر از لیست میراث دنیای یونسکو است.

مسئولان میراث فرهنگی تاکید دارند: عرصه میراث دنیای یک عرصه رقابت است. زمانی رقابت بین دو منطقه در کشتی بود و پهلوانان با هم رقابت میکردند. اکنون عرصه به رقابت در حوزه علمی و فرهنگی رسیده است. کارشناسان ایران باید در یونسکو از پرونده های خود که ماسوله و کاروانسراهاست، دفاع نمایند. طبیعی است که در مقابل ثبت این آثار در عرصه دنیای نیز مقاومتهایی صورت گیرد و اینجاست که ما باید از داشته هایمان دفاع کنیم. دنیایان ننشسته اند که میراث ایران را ثبت نمایند این ما هستیم که باید از آن دفاع و ثبت کنیم. ضمن آنکه تهیه و ارائه پرونده های میراث دنیای دو سال طول میکشد و کارهای این پرونده ها دو سال پیش انجام و ارائه شده است و ارزیابان نیز سال گذشته در ایران حاضر شده اند. این مسائل را باید پشت سر گذاشت و در انتظار نظر اجلاس ریاض بود.

در اجلاس ریاض، علاوه بر معرفی پرونده های ماسوله و کاروانسراها برای ثبت در لیست میراث دنیای، گزارش هایی درخصوص جنگلهای هیرکانی، میدان نقش دنیا اصفهان، راه آهن و…نیز ارائه خواهد شد. ایران در حال حاضر اثری در لیست میراث در خطر ندارد اما قرار است از ایتالیا ونیز در لیست میراث در خطر قرار گیرد، چرا که گفته می گردد توسعه گردشگری سبب در خطر افتادن ونیز شد. این مورد هم باید آنالیز گردد.