ناگفته های تازه سیلک هشت هزار ساله - وبلاگ سفر

به گزارش وبلاگ سفر، بقایای معماری مسکونی در سومین مرحله از طرح بازنگری و کاوش تپه های سیلک کاشان در قسمت جنوبی این میراث باستانی کشف شد.

به گزارش وبلاگ سفر، نزدیک به 90 سال پیش بود که در پی جاری شدن سیل در زمین های کشاورزی کاشان، بقایای تمدنی کشف شد که کاوش های باستان شناسی و بررسی ابزارآلات و سفالینه هایی متفاوت از ابزار های کنونی تایید کرد حدود هشت هزار سال قدمت دارد و از دوران روستانشینی تا دوران ماد میزبان مردمان باستان بوده است.

تپه های سیَلْک کاشان یکی از محوطه های باستانی مهم فلات مرکزی و ویرانه کهن ترین زیگورات باستانی ایران است که نخستین تمدن شهرنشینی در آن شکل گرفته. به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، سیلک، از معیار های ثبت در فهرست میراث دنیای سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) نیز برخوردار است.

این محوطه شامل تپه شمالی (سیلک کوچک)، به مساحت نزدیک به پنج هکتار، تپه جنوبی (سیلک بزرگ)، به مساحت نزدیک هشت هکتار و 2 گورستان موسوم به گورستان الف و ب است. این تپه ها به ترتیب از قدیم به آثار دوران مختلف تمدن بشری شامل عصر نوسنگی، عصر مس و سنگ، دوران شهرنشینی، عصر مفرغ و آهن و دوره ماد را به نمایش می گذارند.

مهمترین آثار تمدنی شناخته شده در سیلک شامل نخستین روستا ها و خانه های ساخته شده به دست بشر، نخستین جانوران و گیاهان اهلی، نخستین کوره های پخت سفال و ذوب فلز و نخستین آثار خط و نوشتار است. این محوطه در سال های 1312، 1313 و 1316 خورشیدی، نخستین بار با حضور هیئت باستان شناسی فرانسوی به سرپرستی رومن گیرشمن مورد کاوش قرار گرفت.

همچنین در سال های 1380 تا 1385 هیئت باستان شناسی ایرانی به سرپرستی صادق ملک شهمیرزادی باردیگر سیلک را کاوش و یافته های قبلی را بازنگری کرد که نتایج این پژوهش ها در چندین جلد کتاب به چاپ رسید. مرحله سوم طرح بازنگری سیلک از طریق گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان به سرپرستی جبرائیل نوکنده و جواد حسین زاده برای کشف یافته های نو معماری و داده نگاری در تپه های سیلک از شهریور امسال آغاز شد.

کشف بقایای معماری مسکونی مربوط به هزاره چهارم پیش از میلاد

جبرئیل نوکنده، رئیس موزه ملی ایران هدف از اجرای فصل نو کاوش و طرح بازنگری را روشن سازی و آگاهی از بقایای معماری مسکونی هزاره چهارم پیش از میلاد مطرح نمود و گفت: در این فصل کاوش به یافته های نوی از جمله شواهدی از فن مدیریت و نظام اداری تپه سیلک و داده های نو دیگری دست یافتیم.

به گفته او، این فصل کاوش به مدت پنج سال با همکاری دانشگاه کاشان ادامه می یابد. رئیس موزه ملی ایران با قدردانی از همکاری و تلاش های استادان و دانشجویان رشته باستان شناسی دانشگاه کاشان اضافه نمود: بیش از 95 درصد کادر مستقر این فصل کاوش از استادان و دانشجویان دانشگاه کاشان و افراد با انگیزه ای هستند که تراز علمی بسیار بالایی دارند.

نوکنده گفت: کادر کاوش گروهی با تجربه هستند که بیش از 20 سال است در حوزه باستان شناسی با آن ها کار می کنم و افرادی بسیار با تجربه و پرسش محور هستند.

سازگاری اهالی سیلک با محیط زلزله خیز زندگی خود

جواد حسین زاده ساداتی استاد گروه باستان­ شناسی دانشگاه کاشان و مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک از کشف یافته های نو معماری در محدوده تاریخی تپه سیلک به همت گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان خبر داد.

او با اشاره به اجرای مرحله سوم طرح بازنگری سیلک اضافه نمود: دوره سوم طرح با همکاری دانشگاه کاشان و موزه ملی ایران در محوطه باستانی سیلک از اول شهریور تا هفتم مهر اجرا شد.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک، با بیان اینکه این منطقه به عنوان محدوده مسکونی سیلک، حدود 20 سال پیش هم کاوش شده بود، اظهار کرد: در فصل نو، کاوشگران توانستند به دو جنبه از حیات مردمان در این منطقه مربوط به پنج هزار و 700 سال پیش از میلاد دست پیدا کنند.

به گفته حسین زاده ساداتی، یکی از جنبه های کاوش بحث معماری مردم این منطقه است که پژوهش ها و یافته های نو، نشان داد مردم این منطقه به شدت در حوزه روبروه و سازگار شدن با محیط زلزله خیز منطقه ایران فعال و در مورد مخاطرات طبیعی پویا و آگاه بودند.

او توضیح داد: در موضوع ویژگی های شاخص معماری و بحث استحکام بخشی حین و پس از زلزله، با معماری شاخص خشتی و فضایی روبرو هستیم.

شواهدی مبنی بر زیبایی شناسی مردمان سیلک

مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک، کشف حدود 50 اثر مهر را از دیگر یافته های این کاوش های پژوهشی عنوان و اضافه نمود: این یکی از کشفیات بزرگ باستان شناسی است که ما را از روابط اجتماعی جوامع هزاره چهارم پیش از میلاد آگاه می کند.

کشف خانه و مجموعه اتاقی متعلق به یک خانواده یا گروه خانوادگی برجسته در دوره خود از دیگر مواردی بود که حسین زاده ساداتی، در مورد آن سخن گفت و ادامه داد: با توجه به نتایج کاوش های طرح اولیه بازنگری سیلک از طریق شادروان دکتر ملک شهمیرزادی که طی آن دخُمره های ذخیره بزرگ با تزیینات بسیار شاخص و برجسته در همین قسمت انباری مانند پیدا شد به نظر می رسد با یک مجموعه معماری متعلق به خانواده ای سرشناس در دوره خود روبرو هستیم.

او توجه به زیبایی شناسی را از ویژگی های دیگر مردم سیلک خواند و اضافه نمود: دیواری که با اندود اخرا کشف شده، توجه مردم شش تا هفت هزار سال قبل به زیبایی و اهمیت آن به خصوص در زندگی روزمره آن ها را نشان می دهد.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک، همچنین به پیدا شدن ابزار سنگی و تعدادی آثار فلزکاری و حفره فلزکاری در کاوش های فصل نو اشاره کرد و گفت: در فصل آینده کاوش ها می توان به ابعاد بیشتری از نظام اجتماعی مردم این منطقه دست یافت.

حسین زاده ساداتی یادآور شد: در مجموع به نظر می رسد پس از دو فصل کاوش یکی در دوره اول طرح بازنگری سیلک که 20 سال پیش یعنی در سال 82 و بار دیگر امسال سراغ این محدوده رفتیم با یک واحد مسکونی متعلق به خانواده ای سرشناس از چند هزار سال قبل از میلاد، روبرو هستیم.

تمدن کاشان، وامدار میراث باستانی سیلک

عباس کتابی رئیس دانشگاه کاشان ادامه داد: تپه های باستانی سیلک میراث غنی هنری، ادبی و فرهنگی کاشان است و فرهنگ و تمدن این شهر برگرفته از این میراث ارزشمند باستانی است.

او با اشاره به فعالیت پژوهشی گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان در تپه های سیلک اضافه نمود: یافته های این گروه درباره معماری، صنعت و هنر بشر پنج هزار و 700 سال قبل، قابلیت پژوهش های بیشتر را دارد.

رئیس دانشگاه کاشان، ادامه داد: یافته های این فصل کاوش در منطقه سیلک، توانایی، هنر و هوشمندی مردم منطقه در سازگاری با وقایع طبیعی از جمله زلزله و ساخت و ساز متناسب با این مخاطرات، را تایید می کند و باید گفت این موارد از نقاط قوت فرهنگ سیلک است.

کتابی، یکی از اقدامات دانشگاه کاشان را ایجاد رشته باستان شناسی در مقطع کارشناسی و ارشد اعلام نمود و اضافه نمود: سیلک آنقدر اهمیت دارد که دانشگاه کاشان برای فعالیت پژوهشی درباره آن حتی مقطه دکتری باستان شناسی را راه اندازی کند.

نخستین تجربه شهرنشینی بشری در سیلک

عباس اعتماد فینی مرمتگر پیشکسوت یافته های باستان شناسی سیلک، با یادآوری اینکه این منطقه، نخستین خاستگاه تمدن بشری است، گفت: بیش از هشت هزار سال پیش، مردمانی در سیلک، نخستین شهر به تعریف امروزی را تاسیس کردند و در زمانی که بشر در منطقه ها مختلف دنیا در طبیعت و در دل کوه ها سکونت داشت، آن ها پایه های تمدن بشریت را بنا نهادند.

او ادامه داد: نخستین گردهمایی انسان ها در یکجانشینی در تپه های سیلک رخ داد. این مرمتگر پیشکسوت یافته های باستان شناسی سیلک، اظهار کرد: باید توجه داشت که عنوان کاشان سیلک درست است نه سیلک کاشان، چون کاشان از سیلک است و پیوند بین تمدن سیلک و کاشان باید برقرار شود.

اعتماد اظهار امیدواری کرد: با سرانجام این فصل از کاوش از طریق گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان و کشف یافته های نو و مهم روند ثبت دنیای سیلک بهتر و سریع تر طی شود.

تپه های باستانی سیلک 24 شهریور سال 1310 خورشیدی به شماره 38 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و اکنون در فهرست نامزد های ثبت در میراث دنیای یونسکو واقع شده است.