عباس عبدی: مادران طلایی چگونه نسلی بودند؟ - وبلاگ سفر

به گزارش وبلاگ سفر، عباس عبدی در یادداشتی با عنوان مادران طلایی در روزنامه اعتماد نوشت: از حدود هشت ماه پیش که مادرم درگذشت، تا به امروز چند تن از دوستان هم نسل من نیز در غم از دست دادن مادر خود نشسته اند. از همان زمان قصد داشتم یک یادداشتی درباره یکی از مهم ترین نسل هایی که در شکل دهی جامعه تازه ایران نقش بی بدیلی داشت، بنویسم. شاید هنگامی که این یادداشت را خواندید، تا حدی با من هم عقیده شوید که چرا آنان را مادران طلایی نامیده ام. مادرانی که حدودا متولد 1300 تا 1325 هستند و اکنون شاهد خاموشی آخرین های این نسل هستیم.

آنان در مقطعی مهم از تحول تاریخی ایران به جهان آمدند، در دوران اولیه گذار از یک جامعه سنتی به سوی جامعه ای مدرن که سیر تحول آن ده ها سال طول خواهید کشید. تولد این نسل از مادران در جامعه کاملا سنتی بود و مرگ آنان در جامعه ای بود و هست که کمابیش از سنت گذر نموده است.

آنان شاهد تحولات بسیار بزرگی بودند، به طوری که انطباق دادن خود با این تحولات برایشان سنگین بود، ولی تحمل کردند و با آن همراه شدند. نسل امروز نمی داند که این مادران در چه شرایطی رشد کردند؟ با چه ارزش های اجتماعی بزرگ شدند و اکنون در هنگامه پیری شاهد آن هستند که نوه ها و نتیجه های شان چه ارزش ها و رفتار هایی دارند؟ طبعا هر نسل حق خود را دارد، ولی تحمل و هضم کردن چنین تحول بسیار بزرگی از عهده هر کسی ساخته نبود.

این مادران در کودکی خود در فضای کاملا سنتی زندگی کردند. به تعبیری از پدران و مادران خود نیز چیز چندانی جز سلطه ندیدند. در زمانی که سواد، به ویژه در روستا ها رایج نبود.

تعداد باسوادان این نسل مطابق نتایج سرشماری سال 1345 کمتر از 8 درصد است و آن هم حداکثر سواد خواندن و نوشتن و متمرکز در منطقه ها شهری است، این رقم در روستا ها زیر 2 درصد بود. در نتیجه بعد ها در میانسالی به فکر خواندن و نوشتن هم افتادند که برایشان در آن سن و سال کار پر زحمتی بود. آنان در جامعه پدرسالار و مردسالار با اختلاف سنی حدود 10 سال ازدواج می کردند، لذا غالبا در کودکی و زیر سن قانونی راهی خانه شوهر می شدند، آن هم با مردی که بعضا بیش از 10 سال از خودش بزرگ تر بود.

میانگین تعداد بچه ها زنده آنان 6، 7 و 8 نفر بود که اگر فوتی ها را اضافه کنیم، به طور معمول در چارچوب آماری فرزندآوری طبیعی درمی آیند، یعنی بدون پیشگیری و با بیش از ده فرزند مرده و زنده و سقط شده روبرو می شویم. تسهیلات زندگی و بهداشتی در حداقل های خود بود.

بسیاری از آنان به شهر ها آمدند و خارج از روستا که تحت پوشش نوعی از همیاری خانوادگی بود، در شهر ها به تنهایی بار اداره خانواده را متحمل شدند، در واقع آنان از یک ساختار خانوادگی گسترده در روستا که با پدر و مادر و همسر و اقوام بود به خانوار هایی با ساختار هسته ای شامل زن و شوهر و بچه ها و در محیط غریب شعری پرتاب شدند. گفتن این ها ساده است، ولی تحمل و تطبیق پذیری با آن، توان فراوانی می خواهد.

نقش این کودک مادران بی سواد از نظام سنتی رانده در جامعه شهری مانده، چه بود؟ آنان در چنین شرایطی با چند شرایط دیگر نیز روبرو شدند. اول زنده ماندن بیشتر بچه ها شان که خبر خوبی بود، ولی بار پرورش و تربیت آن ها از هر جهت به دوش مادران بود. دوم و مهم تر، رواج آموزش و طولانی شدن حضور بچه ها در خانواده بود. در واقع در قدیم بچه ها از کودکی عضوی فعال از خانواده می شدند و سهمی از فعالیت های خانواده و اقتصاد خانوار را عهده دار می شدند، ولی در این دوران آنان باید درس می خواندند که به نوعی سرمایه گذاری بلندمدت بود. سرمایه ای که از جان مادر ارتزاق می کرد.

کودکی که در ساختار سنتی از 5 سالگی در انجام کار های خانه و اقتصاد خانوار نقش داشت، به یک باره تعدادشان زیاد شد و تا 18 سالگی و حتی بیشتر در خانه می ماندند، بدون اینکه مشارکت چندانی نمایند و کار و زحمت هم ایجاد می کردند و این مادران بودند که برای آینده بچه ها شان در چارچوب الگوی مادر مهربان همه گونه فداکاری را کردند و در واقع ساختند و سوختند و سرمایه وجودشان را برای بچه های صرف کردند که قرار بود بعد ها سود آن سرمایه گذاری ها نصیب آنان گردد.

این سرمایه گذاری بسیار گران قیمتی بود که نسل مادران طلایی برای توسعه و تحول این جامعه هزینه کردند. کدام یک از نسل امروز در ذهنش خطور می نماید که 5 تا 8 فرزند را در چنان شرایطی بزاید و تا 18 سالگی و حتی بیشتر تربیت کند و تمامی وجود خود را سرمایه آینده آنان نماید؟ مادران طلایی ما چنین بودند. روحشان شاد. درباره نقش همسری و مالی آنان باید جداگانه نوشت. آن ها زنان صرفه جو و مقتصدی بودند که اقتصاد خانوار اغلب به دست آنان مدیریت می شد.